در گفت و گوی خبرگزاری فارس و محمد کاظم تبار دبیر نوزدهمین جشنواره بین المللی تئاتر مقاومت با اشاره بهتلاش های این جشنواره برای ماندگاری از شرایط برگزاری آن گفته شد که در ادامه میخوانید:
تفصیلی| جشنواره تئاتر مقاومت؛ از چالش‌های اثرگذاری تا شرایط برگزاری
دبیر دوره نوزدهم جشنواره تئاتر مقاومت با اشاره به تلاش‌های این جشنواره برای ماندگاری از شرایط برگزاری آن می‌گوید.
خبرگزاری فارس ـ گروه هنر و رسانه: تئاتر به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین هنرها، همواره در فرهنگ‌های مختلف نقش ویژه‌ای ایفا کرده است. این هنر زبانی قدرتمند برای انتقال احساسات، افکار و ارزش‌های اجتماعی است و می‌تواند در فرآیند تربیت نسل‌های آینده نقش بسزایی داشته باشد. تئاتر به دلیل ماهیت بصری و احساسی خود، قادر است پیام‌ها و مفاهیم عمیق را به شکلی ملموس و جذاب به مخاطب منتقل کند.در این میان، تئاترهای موضوعی با محوریت مقاومت و دفاع مقدس اهمیت ویژه‌ای دارند. این آثار نه تنها به بازگویی تاریخ و وقایع جنگ‌های بزرگ می‌پردازند، بلکه می‌توانند در تبیین و تحلیل مفاهیمی چون ایثار، فداکاری، وحدت و سرنوشت‌سازی برای ملت‌ها نقش‌آفرینی کنند. تئاترهایی که بر موضوعات مقاومت و دفاع مقدس تمرکز دارند، نه تنها روایتگر حماسه‌ها و دلاوری‌های مردان و زنان در روزهای جنگ هستند، بلکه در انتقال پیام‌های اخلاقی و انسانی از نسل‌های گذشته به نسل‌های جدید نقش محوری دارند.
این گونه تئاترها می‌توانند با خلق شخصیت‌ها و موقعیت‌های ملموس، جوانان را با تاریخ خود آشنا کرده و احساس تعلق به فرهنگ و هویت ملی را در آن‌ها تقویت کنند. به علاوه، تئاترهای دفاع مقدس می‌توانند به ایجاد تفکری انتقادی و انسان‌دوستانه در برابر جنگ‌ها و بحران‌ها بپردازند، تا نسل‌های آینده از آموزه‌های آن برای مقابله با چالش‌های جهانی و منطقه‌ای استفاده کنند. در نهایت، چنین آثاری هم‌چنان به عنوان ابزاری مؤثر در آموزش، تربیت و انتقال تجربیات زندگی به نسل‌های جوان مورد توجه قرار دارند.جشنواره تئاتر مقاومت که در حال برگزاری دوره نوزدهم خودش است یکی از مهم‌ترین رویدادهای تئاتر موضوعی در کشور است که وظیفه زنده نگه‌داشتن این آثار و ترویج آن‌ها را دارد.محمد کاظم تبار دبیر دوره از جشنواره تئاتر مقاومت است، به همین مناسبت گفت‌وگویی داشتیم تا از جزئیات برگزاری این جشنواره مطلع شویم.
فارس: جناب آقای تبار، با تشکر از تشکیل این جلسه، برای شروع، لطفاً توضیح دهید که چه رویکردی در جشنواره تئاتر دفاع مقدس امسال اتخاذ کرده‌اید و چه تغییراتی را نسبت به دوره‌های گذشته اعمال کرده‌اید؟کاظم‌تبار: بسم‌الله الرحمن الرحیم. اولاً از شما تشکر می‌کنم که فرصت صحبت فراهم شد. در این دوره، یکی از مهم‌ترین تغییراتی که ایجاد کردیم، برداشتن نگاه متمرکز از بخش صحنه‌ای بود. به‌جای آن، ما به سمت نگاه مخاطب‌محور حرکت کردیم. این یعنی به‌جای اینکه تئاتر دفاع مقدس فقط برای یک گروه خاص از مخاطبان باشد، سعی کردیم تا دامنه وسیع‌تری از مخاطبان را درگیر کنیم. به همین دلیل، یکی از تغییرات کلیدی ما، افزایش زمان برگزاری جشنواره بود. پیش از این، جشنواره در ۶ یا ۷ روز برگزار می‌شد، اما ما این مدت‌زمان را به ۴۵ روز افزایش دادیم تا فرصت بیشتری برای اجرا و داوری آثار داشته باشیم.فارس: چرا تصمیم گرفتید مدت زمان برگزاری جشنواره را تا این حد افزایش دهید؟ این تغییر چه تاثیری بر روند برگزاری جشنواره خواهد داشت؟کاظم‌تبار: افزایش زمان برگزاری جشنواره دلایل مهمی داشت. ایران کشوری بسیار وسیع است و اگر بخواهیم فقط در چند روز آثار را در چند شهر اجرا کنیم، بسیاری از ظرفیت‌های شهرستان‌ها نادیده گرفته می‌شود. به همین دلیل، ما زمان برگزاری جشنواره را به ۴۵ روز افزایش دادیم تا بتوانیم گستره جغرافیایی ایران را به‌درستی پوشش دهیم و داوران نیز فرصت کافی برای ارزیابی دقیق آثار داشته باشند. به این ترتیب، هر استان یا شهری که ظرفیت و امکانات لازم را دارد، می‌تواند میزبان جشنواره باشد و آثار خود را در معرض دید عموم مردم قرار دهد.
فارس: به‌نظر می‌رسد که یکی از تمرکزهای شما در این دوره، افزایش دسترسی شهرستان‌ها به جشنواره بوده است. در این خصوص چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
کاظم‌تبار: دقیقاً همین‌طور است. یکی از نکات مهمی که همیشه در شهرستان‌ها مشکل‌ساز بوده، این است که گروه‌های تئاتری پس از جشنواره‌ها نمی‌توانند اجرای عمومی داشته باشند. ما در این دوره تلاش کردیم این مشکل را برطرف کنیم و به گروه‌ها کمک کنیم که علاوه بر شرکت در جشنواره، آثار خود را به‌صورت عمومی هم اجرا کنند. به این ترتیب، اجرای عمومی با جشنواره تلفیق شد و ما این امکان را فراهم کردیم که هر گروه بتواند تا ۱۵ نوبت اجرای عمومی داشته باشد.برای این منظور، ما به هر گروه مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان حمایت مالی ارائه دادیم تا بتوانند بدون دغدغه مالی، آثار خود را به مخاطب عام ارائه کنند.فارس: این حمایت‌های مالی چگونه به گروه‌ها تعلق می‌گیرد؟ آیا تمامی گروه‌ها از این حمایت‌ها برخوردار می‌شوند؟کاظم‌تبار: بله، تمامی گروه‌هایی که در جشنواره شرکت می‌کنند و اثرشان مورد پذیرش قرار می‌گیرد، از حمایت مالی برخوردار خواهند شد. ما برای هر گروه مبلغی معین تعیین کرده‌ایم که معمولاً بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است. البته در برخی موارد، ارگان‌های محلی نیز به گروه‌ها کمک می‌کنند. به‌عنوان مثال، در یک شهر یکی از ارگان‌ها به‌طور جداگانه مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان به یک گروه حمایت مالی ارائه داد. این موضوع به ما نشان داد که ارگان‌های محلی نیز می‌توانند در توسعه تئاتر دفاع مقدس نقش مهمی ایفا کنند.
فارس: شما اشاره کردید که جشنواره به شهرستان‌ها گسترش یافته است. کدام استان‌ها در این دوره میزبان جشنواره هستند و چگونه این استان‌ها انتخاب شدند؟
کاظم‌تبار: در این دوره، ما از ۲۸ استان متن دریافت کردیم که ۲۶ استان موفق شدند آثار خود را به جشنواره ارائه دهند.از میان این استان‌ها، ۱۱ استان در بخش رقابتی جشنواره شرکت می‌کنند. علاوه بر این، ۱۵ استان میزبان بخش غیررقابتی و اجرای مهمان نیز هستند. ما به جای تمرکز بر تعداد آثار، به کیفیت آن‌ها توجه کردیم. هر استانی که حتی یک اثر باکیفیت داشت، آن استان به‌عنوان میزبان جشنواره انتخاب شد. این به ما کمک کرد تا تنوع آثار و ظرفیت‌های هر استان به‌درستی دیده شود.فارس: شما به تبلیغات شهری و استفاده از بیلبوردها در استان‌ها اشاره کردید. این نوع تبلیغات چقدر توانسته جشنواره را به مردم معرفی کند؟کاظم‌تبار: تبلیغات یکی از بخش‌های بسیار مهم جشنواره است. ما با استفاده از بیلبوردهای تبلیغاتی، رسانه‌های محلی و فضای مجازی توانستیم جشنواره را به مردم هر استان معرفی کنیم. البته در برخی استان‌ها، اطلاع‌رسانی محدودتر بود. برای مثال، در زاهدان، اطلاع‌رسانی ما بیشتر محدود به صفحات اینستاگرامی بود و در رسانه‌های رسمی خبری نشد. اما در کل، سعی کردیم از ظرفیت‌های موجود به بهترین شکل استفاده کنیم تا جشنواره به مخاطبان بیشتری معرفی شود.
فارس: به نظر می‌رسد شما نگاه کیفی به آثار را در این دوره بسیار مورد تاکید قرار داده‌اید. آیا این نگاه تنها در بخش صحنه‌ای اعمال شده یا شامل دیگر بخش‌ها نیز می‌شود؟کاظم‌تبار: نگاه کیفی ما در تمامی بخش‌های جشنواره حاکم است. ما سعی کردیم تنها آثاری را بپذیریم که استانداردهای کیفی را رعایت کرده‌اند. این نگاه در بخش نمایشنامه‌نویسی هم اعمال شد. برای مثال، ما بخش‌های جدیدی مانند اقتباسی و پرتره را به جشنواره اضافه کردیم.فارس: در بخش تئاتر خیابانی چه رویکردی داشته‌اید؟ آیا تغییری در این بخش نسبت به دوره‌های گذشته ایجاد شده است؟کاظم‌تبار: بله، در بخش تئاتر خیابانی هم تغییراتی داشتیم. ما در این دوره، محورهای موضوعی را کاملاً متناسب با روز قرار دادیم. به این معنی که آثار خیابانی باید مرتبط با موضوعاتی مانند سردار شهید قاسم سلیمانی، مدافعان حرم، شهدای مقاومت، شهدای غزه و فلسطین، شهدای امنیت و شهدای خدمت باشند. هیچ اثری خارج از این موضوعات پذیرفته نشد. از ۳۱۹ طرحی که برای بخش خیابانی دریافت کردیم، ۵۶ اثر پذیرفته شد و از این تعداد، ۲۳ اثر به موضوع غزه پرداخته‌اند.
فارس: درباره تئاتر خیابانی «سردار آسمانی» بیشتر توضیح دهید. آیا این بخش در جشنواره ادغام شده است یا ممکن است در آینده به‌صورت جداگانه برگزار می‌شود؟
کاظم‌تبار: تئاتر خیابانی «سردار آسمانی» در واقع بخشی از جشنواره تئاتر مقاومت است و امسال به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی جشنواره مطرح شد. این به معنای آن نیست که این بخش جداگانه برگزار شود، بلکه موضوع سردار شهید قاسم سلیمانی و دیگر شهدای معاصر به‌طور مستقیم وارد جشنواره شده است. البته سیاست‌گذاری برای این بخش با روایت فتح است و آن‌ها اعلام خواهند کرد که در آینده چه برنامه‌ای برای این موضوع دارند.فارس: شما به برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تئاتر خیابانی اشاره کردید. هدف از برگزاری این کارگاه‌ها چه بود؟کاظم‌تبار: هدف اصلی ما از برگزاری این کارگاه‌ها، شناسایی گروه‌های جدید و ایجاد فرصت برای تولید آثار جدید بود. ما در این دوره کارگاه‌های تولید محور برگزار کردیم و به هنرمندان جوان و کم‌تجربه فرصت دادیم تا در این کارگاه‌ها شرکت کنند و آثار خود را تولید کنند. یکی از شروط ما برای شرکت در این کارگاه‌ها این بود که شرکت‌کنندگان رزومه قوی نداشته باشند و فقط تجربه محدودی از شرکت در جشنواره‌ها داشته باشند. از میان ۵۰ نفر شرکت‌کننده، ۱۲ نفر پذیرفته شدند و آثار تولیدشده آن‌ها به‌طور مستقیم در جشنواره شرکت خواهند کرد.
فارس: آیا این کارگاه‌ها می‌توانند به تولید آثار متناسب با موضوعات روز کمک کنند؟
کاظم‌تبار: بله، یکی از اهداف اصلی ما همین بود. به‌عنوان مثال، بعد از شهادت شهید حنیه، ما جایزه ویژه‌ای را برای آثار مرتبط با این شهید در نظر گرفتیم و از هنرمندان خواستیم تا آثار خود را متناسب با این موضوع تولید کنند. این رویکرد به ما کمک می‌کند تا آثار تئاتری بیشتر با مسائل روز و معاصر پیوند بخورند و تئاتر خیابانی نیز بتواند به‌طور فعال به این موضوعات بپردازد.فارس: موازی با شما جشنواره تئاتر سودای عشق نیز در مجموعه بسیج فعالیت می‌کند، آیا شما موازی با این جشنواره عمل نمی‌کنید؟کاظم‌تبار: موازی‌کاری یکی از نگرانی‌هایی بود که همیشه مطرح می‌شد، اما در واقعیت، این‌طور نیست.
فارس: چرا معتقدید که موازی‌کاری بین جشنواره‌ها وجود ندارد؟ آیا تفاوت معناداری میان جشنواره تئاتر مقاومت و جشنواره بسیج وجود دارد؟
کاظم‌تبار: بله، تفاوت‌های مهمی بین این دو جشنواره وجود دارد. جشنواره تئاتر مقاومت بیشتر به مسائل انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت اسلامی می‌پردازد، درحالی‌که جشنواره بسیج تمرکز بیشتری روی موضوعات مربوط به بسیج و سبک زندگی بسیجی دارد. بنابراین، از لحاظ محتوایی، این دو جشنواره مسیرهای متفاوتی را دنبال می‌کنند. جشنواره بسیج به موضوعاتی مانند فعالیت‌های بسیج، سبک زندگی مرتبط با آن و حتی مسائل اجتماعی همچون شادی اجتماعی توجه دارد، اما جشنواره مقاومت بیشتر به موضوعاتی نظیر انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و شهدای معاصر می‌پردازد.
فارس: شما گفتید که این دو جشنواره به‌نوعی همکار هستند. آیا در مواردی همکاری مشترکی بین آن‌ها وجود داشته است؟
کاظم‌تبار: بله، دقیقاً همین‌طور است. ما با جشنواره بسیج همکاری داریم و در برخی موارد، اطلاعات و تجربیات خود را با هم به اشتراک می‌گذاریم. به‌عنوان مثال، ما در این دوره از جشنواره، آثار معرفی‌شده از جشنواره‌های بسیج را بررسی کردیم و تصمیم گرفتیم که آثاری که قبلاً در جشنواره بسیج شرکت کرده‌اند، در جشنواره مقاومت حضور نداشته باشند. این همکاری به ما کمک می‌کند تا از تکرار آثار جلوگیری کنیم و هر جشنواره آثار جدیدی را به مخاطبان ارائه دهد.فارس: شما به برگزاری همزمان دو جشنواره توسط بسیج اشاره کردید. آیا این دو جشنواره به‌نوعی رقابت درونی با یکدیگر دارند؟
کاظم‌تبار: خیر، این دو جشنواره به‌هیچ‌وجه رقیب یکدیگر نیستند. همان‌طور که اشاره کردم، هر کدام از این جشنواره‌ها اهداف و موضوعات خاص خود را دارند. جشنواره بسیج بیشتر به موضوعات بسیج و سبک زندگی مربوط به آن می‌پردازد، درحالی‌که جشنواره مقاومت روی موضوعات انقلاب و دفاع مقدس تمرکز دارد. بنابراین، این دو جشنواره به‌جای رقابت، هم‌افزایی دارند و هر کدام می‌توانند به شکل مستقل به موضوعات خود بپردازند.
فارس: در مورد بودجه جشنواره هم صحبت کردید. آیا با توجه افزایش حمایت‌ها امسال بودجه بیشتری برای حمایت از گروه‌ها اختصاص داده شده است؟
کاظم‌تبار: بله، بودجه امسال نسبت به سال‌های گذشته بهتر مدیریت شده است. ما توانستیم به هر گروه مبلغی بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان کمک هزینه اختصاص دهیم. این مبلغ نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. سال گذشته سقف کمک مالی ۵۰ میلیون تومان بود و بسیاری از گروه‌ها نهایتاً مبلغی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان دریافت کردند. اما امسال از ابتدا به گروه‌ها اعلام کردیم که مبلغ حمایت مالی چه مقدار است و شرایط مالی جشنواره به‌طور شفاف برای همه مشخص شد.
فارس: این شفافیت مالی چگونه بر روند اجرایی جشنواره تأثیر گذاشته است؟
کاظم‌تبار: شفافیت مالی از همان ابتدا به گروه‌ها اعلام شد و این موضوع باعث شد که گروه‌ها بتوانند با آگاهی کامل از شرایط مالی، برنامه‌ریزی بهتری برای اجرای آثار خود داشته باشند. ما به‌جای اینکه در روزهای آخر جشنواره مبلغ نهایی را به گروه‌ها اعلام کنیم، از همان ابتدا مشخص کردیم که هر گروه چه مبلغی دریافت خواهد کرد و چه انتظاراتی از آن‌ها داریم. این شفافیت باعث شد که روند اجرایی جشنواره بسیار منظم‌تر و کارآمدتر پیش برود.
فارس: به بخش‌های جنبی جشنواره اشاره کردید. آیا در این دوره، بخش‌های جنبی مانند کارگاه‌های آموزشی برگزار شده است؟
کاظم‌تبار: بله، ما در این دوره به‌طور خاص روی بخش جنبی جشنواره تمرکز داشتیم. یکی از این بخش‌ها، کارگاه‌های آموزشی تئاتر خیابانی بود. این کارگاه‌ها به‌منظور تولید آثار جدید و شناسایی هنرمندان جوان برگزار شد. ما از هنرمندان خواستیم که رزومه‌های محدودی داشته باشند تا فرصت شرکت در این کارگاه‌ها برای افراد کم‌تجربه‌تر فراهم شود. هدف اصلی ما این بود که گروه‌های جدیدی وارد عرصه تئاتر خیابانی شوند و آثار جدیدی تولید کنند.
فارس: یکی از انتقاداتی که به جشنواره تئاتر مقاومت وارد می‌شود، این است که این جشنواره به اندازه سایر جشنواره‌های تئاتری در جریان تئاتر کشور تأثیرگذار نبوده است. شما در این مورد چه نظری دارید؟
کاظم‌تبار: این انتقاد را به این شکل قبول ندارم. جشنواره تئاتر مقاومت در طول سال‌های فعالیت خود توانسته جایگاه قابل‌توجهی در میان جشنواره‌های تئاتری کشور پیدا کند. ما باید توجه داشته باشیم که جشنواره تئاتر مقاومت یک جشنواره موضوعی است و طبیعتاً مخاطبان و هنرمندان خاص خود را جذب می‌کند. بنابراین، نمی‌توان آن را با جشنواره‌های عمومی‌تر مقایسه کرد. با این حال، جشنواره مقاومت توانسته است هر سال آثاری باکیفیت در زمینه تئاتر دفاع مقدس و مقاومت ارائه دهد و هنرمندان برجسته‌ای را به این حوزه جذب کند.فارس: آیا جشنواره تئاتر مقاومت می‌تواند به یک برند ملی در حوزه تئاتر تبدیل شود؟کاظم‌تبار: قطعاً این امکان وجود دارد. ما به دنبال این هستیم که جشنواره تئاتر مقاومت به یک برند ملی در حوزه تئاتر دفاع مقدس و مقاومت تبدیل شود. این کار نیاز به یک برنامه‌ریزی بلندمدت دارد و باید مسیری پایدار برای آن ترسیم شود. اگر بتوانیم در طول چند سال آینده این روند را به‌درستی ادامه دهیم، جشنواره مقاومت می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در میان جشنواره‌های ملی پیدا کند و به‌عنوان یک رویداد بزرگ و مهم شناخته شود.
فارس: در بخش بین‌المللی جشنواره، آیا آثاری از کشورهای دیگر هم در این دوره شرکت کرده‌اند؟کاظم‌تبار: بله، ما در بخش تئاتر خیابانی آثاری از کشورهای دیگر دریافت کرده‌ایم. البته ما تأکید داریم که فقط آثار باکیفیت پذیرفته شوند. به همین دلیل، اگر اثری کیفیت لازم را نداشته باشد، صرفاً به دلیل اینکه از خارج از کشور آمده، پذیرفته نخواهد شد. موضوع اصلی ما در این بخش مسائل مرتبط با غزه و فلسطین است و انتظار داریم آثار بین‌المللی نیز با این موضوعات همخوانی داشته باشند.
فارس: در نهایت، چه برنامه‌هایی برای آینده جشنواره تئاتر مقاومت دارید؟ آیا قصد دارید تغییراتی در روند برگزاری جشنواره ایجاد کنید؟کاظم‌تبار: برنامه اصلی ما این است که جشنواره تئاتر مقاومت را به‌سمت جریان‌سازی فرهنگی پیش ببریم. ما قصد داریم اجرای عمومی آثار برگزیده را به‌طور گسترده در سراسر کشور به اجرا دربیاوریم تا مخاطبان بیشتری با این آثار آشنا شوند. همچنین، یکی از اهداف ما این است که جشنواره تئاتر مقاومت به یک رویداد ملی و پایدار تبدیل شود. امیدواریم که با ادامه این روند، جشنواره مقاومت بتواند به یکی از جریان‌های مهم تئاتر کشور تبدیل شود و آثار دفاع مقدس و مقاومت به‌طور مستمر در سراسر کشور به اجرا دربیایند.
